Czym jest echokardiografia?

​1. Czym jest echokardiografia?

1. Echokardiografia (tzw. echo serca) jest rodzajem badania ultrasonograficznego, które wykorzystuje fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, emitowane przez głowicę (sondę) ultrasonograficzną. Emiter wysyła falę w stronę badanego ośrodka, która odbija się na granicy ośrodka i wraca do odbiornika. Głowica odbiera odbitą falę, która następie jest przetwarzana w ruchome obrazy serca, widoczne na ekranie.

Chcesz wykonać badanie? Echokardiografia w Kardio-Med Kraków to badanie na najwyższym poziomie, przeprowadzone przez doświadczonych kardiologów. Zapraszamy.

2. Istnieją różne rodzaje echokardiografii:

• Echokardiografia przezklatkowa (TTE – z ang. Transthoracic echocardiogram). To najczęściej wykonywany typ echokardiografii. Obrazy serca są otrzymywane poprzez przesuwanie głowicy ultrasonograficznej w różnych kierunkach, po ścianie klatki piersiowej lub brzucha.

• Echokardiografia obciążeniowa (wysiłkowa, tzw. Stress echo). Podczas tego badania echokardiografię wykonuje się zarówno w spoczynku jak i przy zwiększonym wysiłku serca. Serce jest obciążane poprzez wysiłek fizyczny pacjenta lub wstrzyknięcie leku, który powoduje, że serce bije mocniej i częściej. Echokardiografia obciążeniowa zwykle jest wykonywana w przypadku podejrzenia choroby wieńcowej.

• Echokardiografia dopplerowska. To badanie jest wykorzystywane w celu sprawdzenia przepływu krwi przez jamy serca, zastawki serca i naczynia krwionośne. Prąd krwi odbija fale ultradźwiękowe do odbiornika. Następnie aparat określa kierunek i prędkość przepływu krwi przez naczynia krwionośne i serce. Uzyskiwany obraz może być wyświetlany w kolorze.

• Echokardiografia przezprzełykowa (TEE – z ang. Transesophageal echocardiogram). Podczas tego badania głowica jest wsuwana do przełyku, zamiast poruszać się po zewnętrznej ścianie klatki piersiowej. Echokardiografia przezprzełykowa pozwala uzyskać dokładniejsze obrazy serca, ponieważ głowica ultrasonograficzna znajduje się bliżej serca, a płuca i kości klatki piersiowej nie blokują wytwarzanych ultradźwięków. Podczas badania podawane są środki uspokajające i znieczulające, by badanie było bardziej komfortowe dla pacjenta.

 

2. Kiedy wykonuje się badanie echokardiograficzne?

 

Echokardiografia przezklatkowa jest wykonywana w celu:

1. Znalezienia przyczyny nieprawidłowych zjawisk akustycznych w sercu (np. szmerów lub klików), powiększenia sylwetki serca, niewyjaśnionych bólów w klatce piersiowej, duszności, nieregularnego rytmu serca.
2. Sprawdzenia grubości i ruchomości ściany serca.
3. Obejrzenia zastawek i sprawdzenie ich funkcjonowania.
4. Sprawdzenia funkcjonowania sztucznej zastawki.
5. Określenia wymiarów i kształtu jam serca.
6. Sprawdzenie zdolności jam serca do pompowania krwi (wydajności serca). Podczas echokardiografii lekarz może obliczyć ilość krwi pompowanej przez serce podczas każdego skurczu (tzw. frakcja wyrzutowa). Frakcja wyrzutowa może być niska w przypadku niewydolności serca.
7. Wykrycia choroby, która wpływa na mięsień sercowy i jego kurczliwość, na przykład kardiomiopatii.
8. Wykrycia zakrzepów krwi lub guzów wewnątrz serca.
9. Wykrycia wrodzonych wad serca lub sprawdzenia skuteczności przebytej operacji kardiochirurgicznej.
10. Sprawdzenia funkcjonowania serca po przebytym zawale.
11. Zidentyfikowania dokładnej przyczyny niewydolności serca.
12. Wykrycia obecności płynu wokół serca (płyn w osierdziu).
13. Wykrycia pogrubienia blaszek osierdzia.

 

Echokardiografia obciążeniowa jest wykonywana w celu:

1. Wykrycia zmniejszonego dopływu krwi do mięśnia sercowego (niedokrwienia). Zwykle ten stan jest bardziej widoczny po obciążeniu serca pod wpływem ćwiczeń lub leków.

 

Echokardiografię dopplerowską można wykonać podczas echokardiografii przezklatkowej, przezprzełykowej lub obciążeniowej, w celu:

1. Pomiaru prędkości, z jaką krew przemieszcza się w obrębie serca.
2. Pomiaru ciśnienia krwi i prędkości, z jaką krew przemieszcza się przez zastawki serca.

 

Echokardiografia przezprzełykowa może być wykonana w celu:

1. Monitorowania funkcji serca podczas operacji.
2. Sprawdzenia funkcji sztucznej zastawki.
3. Wykrycia nieprawidłowych mas lub zakrzepów w lewym przedsionku serca.
4. Zidentyfikowania nieprawidłowych przepływów krwi między jamami serca (tzw. przecieki).
5. Wykrycia zapalenia wsierdzia.
6. Przeprowadzania cewnikowania serca pod kontrolą wzroku.
7. Wykrycia rozwarstwienia aorty.

 

 

3. Jak przygotować się do badania echokardiograficznego?

 

Echokardiografia przezklatkowa i echokardiografia dopplerowska

Nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie.

 

Echokardiografia obciążeniowa

Nie spożywaj obfitych posiłków na kilka godzin przed badaniem, żeby uniknąć nudności. Możesz poczuć mdłości, jeśli będziesz ćwiczyć z pełnym żołądkiem lub otrzymasz zastrzyk z dobutaminy

Załóż płaskie, wygodne buty (nie klapki ani sandały) i luźne spodnie lub dres, w przypadku echokardiografii obciążeniowej połączonej z wysiłkiem fizycznym.

Zapytaj lekarza, czy powinieneś wziąć leki, które zwykle przyjmujesz. Poinformuj lekarza, jeśli przyjmujesz insulinę.

 

Echokardiografia przezprzełykowa

Nie spożywaj pokarmów ani napojów przez przynajmniej 6 godzin przed badaniem.

Jeśli masz protezy dentystyczne, wyjmij je przed badaniem.

Jeśli występują u Ciebie schorzenia dotyczące gardła, przełyku lub żołądka, poinformuj o tym lekarza przed badaniem.

Przed badaniem otrzymasz środek uspokajający. Po zabiegu nie będziesz mógł prowadzić samochodu przez przynajmniej 12 godzin. Pamiętaj, by przed badaniem umówić się z kimś, kto odwiezie Cię ze szpitala.

Przed badaniem echokardiograficznym powinieneś podpisać zgodę na przeprowadzenie badania.

4. Jak przebiega badanie echokardiograficzne?

 

Badanie echokardiograficzne może być wykonane w szpitalu, klinice lub gabinecie lekarskim.

Może być także wykonane w sali szpitalnej przy łóżku pacjenta. Pacjent powinien zdjąć ubrania i biżuterię od pasa w górę. Echokardiografia przezklatkowa, echokardiografia dopplerowska i echokardiografia obciążeniowa są wykonywane przez wyspecjalizowanych ultrasonografistów. Echokardiografia przezprzełykowa jest wykonywana przez kardiologa.

Pacjent może mieć założone wkłucie dożylne, by podczas badania podać lek. Dożylnie można podać także środek cieniujący, który ułatwia lekarzowi ocenę funkcjonowania serca. Środek cieniujący jest stosowana w przypadku trudności z uzyskaniem wyraźnych obrazów serca. Obrazowanie może być utrudnione w przypadku otyłości lub przewlekłych chorób płuc.

 

 

Echokardiografia przezklatkowa i echokardiografia dopplerowska

Pacjent leży na lewym boku. Do rąk i nóg przyklejane są elektrody, by rejestrować rytm serca podczas badania. Lekarz rozsmarowuje na skórze klatki piersiowej pacjenta niewielką ilość specjalnego żelu, który ułatwia przepływ fal ultradźwiękowych. Głowica ultrasonograficzna jest przykładana do ciała pacjenta i lekarz powoli przesuwa ją po ścianie klatki piersiowej. Aparatura wysyła fale ultradźwiękowe, a następnie odbiera ich echo, gdy odbijają się od różnych narządów wewnętrznych.

Potem odebrane sygnały są przesyłane do monitora, który przetwarza je na obrazy przedstawiające elementy serca. Pomieszczenie zwykle jest zaciemnione, by obrazy na monitorze były lepiej widoczne. Lekarz może poprosić pacjenta, by leżał bez ruchu, powoli wdychał i wydychał powietrze, wstrzymał oddech. Głowica jest przesuwana w różnych kierunkach, by otrzymać różne przekroje serca. Badanie zwykle trwa od 30 do 60 minut. Po zakończeniu badania żel jest wycierany, a elektrody odklejane.

 

Echokardiografia obciążeniowa z wysiłkiem fizycznym

Przed rozpoczęciem obciążenia zostanie wykonane pierwsze badanie echokardiograficzne. Po jego wykonaniu pacjent ćwiczy przez pewien okres czasu. Może chodzić po bieżni lub pedałować na stacjonarnym rowerze, jednocześnie rytm serca jest monitorowany przez elektrokardiograf. Następnie pacjent kładzie się i wykonywane jest kolejne badanie echokardiograficzne. Echokardiografia połączona z wysiłkiem fizycznym trwa od 30 do 60 minut.

 

Echokardiografia obciążeniowa z dobutaminą

W niektórych przypadkach zamiast ćwiczeń fizycznych, do obciążenia serca wykorzystywany jest lek – dobutamina. Podczas tego badania pacjent leży na plecach lub na boku i wykonywane jest pierwsze badanie echokardiograficzne.

Następnie zakładane jest dojście dożylne i podawana jest dobutamina. Dobutamina zwiększa częstość i siłę uderzeń serca. Szczytowe tętno jest osiągane po około 15 minutach od podania dobutaminy. Podczas podawania dobutaminy wykonywane jest dalsze badanie echokardiograficzne. Lekarz może poprosić pacjenta, by leżał bez ruchu, powoli wdychał i wydychał powietrze, wstrzymywał oddech. Po osiągnięciu szczytowego tętna przestaje się podawać dobutaminę i częstotliwość uderzeń serca wraca do normy w ciągu 1 – 3 minut.

Po powrocie tętna do normy wykonywane jest kolejne badanie echokardiograficzne.  Echokardiografia obciążeniowa z dobutaminą trwa około godziny.

 

Echokardiografia przezprzełykowa

Przed wykonaniem echokardiografii przezprzełykowej gardło pacjenta może być znieczulone, by zmniejszyć odruch wymiotny i ułatwić wsunięcie głowicy ultrasonograficznej. Pacjentowi zakłada się również dojście dożylne. Drogą dożylną podaje się leki zmniejszające wydzielanie śliny i soków żołądkowych, a także leki przeciwbólowe i uspokajające. Pacjent będzie zrelaksowany, ale na tyle przytomny, by współpracować z lekarzem.

Podczas badania monitorowana jest częstość uderzeń serca, częstość oddechów i ciśnienie krwi. Czasami stosuje się również urządzenie zwane pulsoksymetrem, do pomiaru wysycenia krwi tlenem. Pacjent kładzie się na lewym boku, z głową pochyloną lekko do przodu. Do ust wkłada się specjalną osłonkę na zęby, by uchronić je przed uszkodzeniem. Następnie nawilżony koniec głowicy jest wkładany do ust, a lekarz przyciska lekko język pacjenta. Pacjent zostaje poproszony o przełknięcie, by ułatwić wsunięcie sondy. Sonda nie jest grubsza niż normalnie spożywane pokarmy. Gdy sonda zostanie umieszczona w przełyku, przesuwa się ją delikatnie w dół, do poziomu prawego przedsionka.

W trakcie samego badania pacjent nie powinien przełykać śliny, chyba że na polecenie lekarza. Ślina jest usuwana za pomocą specjalnego ssaka lub swobodnie wycieka z ust pacjenta. Echokardiografia przezprzełykowa jest badaniem bezbolesnym, ale niektórzy pacjenci odczuwają dyskomfort lub nudności, gdy sonda znajduje się w gardle. Całe badanie trwa około 2 godzin. Sonda jest umieszczona w przełyku przez około 10-20 minut.

 

5. Co odczuwa pacjent podczas badania echokardiograficznego?

 

Echokardiografia przezklatkowa i echokardiografia dopplerowska

Pacjent nie odczuwa żadnego bólu w trakcie echokardiografii. Skóra klatki piersiowej jest smarowana specjalnym żelem do USG, który może być trochę zimny. Głowica ultrasonograficzna jest przyciskana do klatki piersiowej, ale nie powoduje bólu. Pacjent nie słyszy fal ultradźwiękowych.

Większość pacjentów nie odczuwa żadnego dyskomfortu podczas badania ultrasonograficznego.

Pacjenci, którzy mają trudności z oddychaniem lub nie mogą długo leżeć płasko, mogą nie być w stanie wytrzymać do końca badania.

 

Echokardiografia obciążeniowa z dobutaminą

Pacjent może odczuć krótki ostry ból podczas wbijania igły do żyły.

Po wstrzyknięciu dobutaminy pacjent może odczuwać lekkie nudności, ból głowy, zawroty głowy lub ból w klatce piersiowej. Te objawy utrzymują się tylko przez kilka minut.

 

Echokardiografia przezprzełykowa

• W trakcie badania

Pacjent może poczuć krótki ostry ból podczas wbijania igły do żyły

Środek anestetyczny w sprayu podawany do gardła może mieć gorzki smak, a pacjent może odczuwać zdrętwienie języka. Czasami pacjentom wydaje się, że nie mogą oddychać z powodu sondy w gardle, ale jest to fałszywe wrażenie wywołane środkiem anestetycznym. Między sondą a jamą ustną i gardłem jest wystarczająca przestrzeń dla przepływu powietrza. Pacjent powinien się rozluźnić i oddychać powoli i głęboko.

Pacjent może mieć odruch wymiotny, czuć nudności lub skurcze brzucha podczas poruszania się sondy. Przed badaniem lekarz ustala z pacjentem specjalny sygnał, by przerwać badanie jeśli dyskomfort będzie zbyt duży.

Środki podanie dożylnie mogą powodować senność. Inne skutki uboczne – trudności w mowie, suchość w jamie ustnej, nieostre widzenie – mogą trwać kilka godzin po badaniu.

 

• Po badaniu

Pacjent może mieć uczucie łaskotania lub suchości w gardle, chrypkę lub niewielki ból gardła. Te objawy mogą trwać przez 2-3 dni. Płukanie gardła roztworem ciepłej wody z solą może pomoc zmniejszyć dolegliwości.

Pacjent nie powinien pić alkoholu przez 24 godziny po badaniu.

Pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, jeśli:

1. Występują problemy z połykaniem lub mówieniem
2. Występuje duszność lub przyspieszone tętno
3. Występuje ból w klatce piersiowej

 

 

6. Jakie są możliwe powikłania po echokardiografii?

Badanie echokardiograficzne jest bezpieczne, ponieważ do obrazowania serca wykorzystuje jedynie fale ultradźwiękowe. Są to fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, do tej pory nie wykazano by miały szkodliwe efekty na ludzki organizm.

Jeżeli stosuje się środek cieniujący, istnieje niewielkie ryzyko reakcji alergicznej. Większość z nich udaje się jednak łatwo opanować.

 

Echokardiografia przezklatkowa i echokardiografia dopplerowska

Echokardiografia przezklatkowa i dopplerowska nie wiążą się z żadnym ryzykiem. Podczas echokardiografii przezklatkowej lekarz może jedynie dość silnie przyciskać głowicę do klatki piersiowej.

 

Echokardiografia obciążeniowa

Echokardiografia obciążeniowa może wywołać zawroty głowy, niskie ciśnienie tętnicze, duszność, nudności, nieregularne tętno, a w skrajnych przypadkach zawał serca.

 

Echokardiografia przezprzełykowa

Echokardiografia przezprzełykowa może czasami powodować:

1. Nudności
2. Dyskomfort w jamie ustnej i gardle
3. Niewielkie krwawienie
4. Niewielkie trudności z oddychaniem
5. Spowolniony rytm serca
6. W rzadkich przypadkach sonda może uszkodzić ścianę przełyku

 

Badanie to jest przeciwwskazane u pacjentów, którzy:

1. Niedawno przebyli radioterapię w obrębie szyi lub klatki piersiowej
2. Cierpią na poważne problemy dotyczące przełyku, takie jak: bardzo duże zwężenie, żylaki przełyku lub poważne zwyrodnienie stawów kręgosłupa szyjnego
3. Mają trudności z przełykaniem
4. Cierpią na zaburzenia krzepnięcia krwi, takie jak hemofilia